رئيس جمهور هفته گذشته از یک مرکز ترک اعتیاد بازدید کرد. او به ديدار با مددجویان مركز نگهداری و بازپروری در شهر ری رفت و گفت و گویی با افراد در حال درمان و همچنین مسئولان کمپ داشت این اولین بار بود که ابراهیم رئیسی مشخصا اقدامی در حوزه اعتیاد انجام می‌داد و می‌شد نگاه رئیس جدید دولت را نسبت به پدیده اعتیاد و مبارزه با آن قضاوت کرد.
نکته اول:
این اولین باری است که یک رئیس جمهور از کمپ ترک اعتیاد بازدید می‌کرد از سال ۱۳۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین کرده بود که رئیس جمهور مسئول در جایگاه ریاست بر ستاد مبارزه با مواد مخدر قرار بگیرد اما در سال‌های گذشته حضور مقامات بالادست در برنامه‌های حوزه درمان و مقابله با اعتیاد کمتر دیده می‌شداگر توجهی هم وجود داشت بیشتر حول محور امنیت مرزها و مبارزه با قاچاق بود برای مثال آخرین جلسه ستاد مبارزه با مواد مخدر با حضور روحانی به هشتم مرداد ماه سال ۱۳۹۸ برمی‌گردد همچنین بالاترین مقام دولتی که تا امروز از کمپ بازدید کرده رییس دفتر رییس جمهور بوده علاوه بر این وزیران کشور دولت‌های مختلف هم به خاطر سمتی که به عنوان دبیر کل در ستاد مبارزه با مواد مخدر دارند از کمپ‌های مختلفی بازدید کرده‌اند ولی هیچ گاه رئیس هیچ دولتی اقدامی برای بازدید از این نوع مراکز نداشته بود.
نکته دوم:
بازدید از کمپ ترک اعتیاد با برگزاری جلسه شورای اجتماعی کشور در یک روز قرار داشت نکته این هم‌زمانی در این است که به نظر می‌آید اعتیاد اولین انتخاب رییس جمهوری از بین دیگر آسیب‌های اجتماعی بوده است که باعث شده قبل از تشکیل این جلسه نسبت به وضعیت آن آگاهی پیدا کند بر اساس گزارش ایرنا این جلسه دو ساعت طول کشیده و از قضا یکی از مباحث اصلی مطرح شده مواد مخدر و مقابله با آن بوده است.
نکته سوم:
همین بازدید فهمی کلی از نحوه مواجهه رئیس جمهور از پدیده اعتیاد به ما می‌دهد رئیسی به جای کرامت زدایی از این بیماران اینطور گفته است:
(( من قلبا ناراحت می شوم که شما جوانان را اینجا می بینم زیبنده نیست که افراد شب‌ها در شهرها سرپناه نداشته باشند ))
همین زیبنده نبودن اعتیاد در شهرها عبارتی با دقت و هوشمندانه در توصیف وضعیت اعتیاد است البته رئیسی در انتها بر لزوم «پاکسازی چهره شهر از معتادان» تاکید کرده که این موضوع نشان می‌دهد رویکر سلبی برخورد با معتادان متجاهر هنوز هم در این دولت به قوت خود برقرار است.
نکته چهارم:
در این دیدار مسئولان کمپ به قانون يك ماه تا سه ماهه بودن دوره بازپروری معتادان انتقاد كردند و گفتند که بر اساس مطالعات جهانی ترک اعتیاد در مدت کمتر از ۶ ماه و گاه یک سال با شکست همراه خواهد بود.
پیش از این وزیر کشور هم در مهرماه تاکید کرده بود که یک تا سه ماهه بودن طول درمان کفایت نمی‌کند به همین خاطر ممکن است این واکنش‌ها به معنی رویکرد دولت برای تغییراتی در ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر باشد و رئیس جمهور را برای ۶ ماهه شدن قانع کند.
نکته پنجم:
نکته دیگر او به طور واضح می‌گوید:
(( یکی از كارهای مهمی كه اينجا انجام می شود بازاجتماعی كردن افراد است يعنی اينكه بتوانند دوباره به سمت خانواده و كاركردن برگردند ))
نکته‌ای که از این جمله می‌شود فهمید این است که رئیسی بازپیوند اجتماعی و خانوادگی را راه حل مبارزه با مشکل اعتیاد می‌بیند.
او در بخشی دیگر از این بازدید تاکید کرده است:« باید دلایل فرهنگی اجتماعی و خانوادگی گرایش به اعتیاد بررسی شود » که این رویکرد می‌تواند فعالان این حوزه را نسبت به آینده امیدوار کند. امید است با رویکردهای مناسب و قابل قبول و دور از واقعیت گامهای بلندی در این دولت در خصوص پیشگیری و درمان اعتیاد در کشور برداشته شود چرا که ساختار و نحوه برخورد و بازتوانی معتادین اشکالات بسیاری دارد که می توان با نگاهی واقع بی بیانیه دفاع از نقش گروهای همتا:
موضوع : حمایت و صیانت از الگوی بومی بهبود و بازتوانی پرهیزمدار معتادان با ایفای نقش گروه همتا که تحت نظارت سازمان بهزیستی اجرا می شود. احتراما به استحضار می رساند ضرورت اقدام به نگارش این نامه بر اساس نوع و شیوه اتخاذسیاست ها و دیدگاه های غیرواقع بینانه و تصمیمات بعضا مدیران و مسئولین دستگاه های ذیربط با حوزه درمان اعتیاد که به دنبال حذف نقش موثر گروه همتا از الگوی اقامتی بهبودی پرهیزمدار و ایجاد تغییرات کلی در تدوین و نگارش پروتکل اختصاصی مربوط به فعالیت مراکز اقامتی بهبودی پرهیزمدار که توسط سازمان بهزیستی تدوین و نگارش و جهت اجرا ابلاغ شده است می باشند. توسط جمعی از فعالان سازمان های مردم نهاد حوزه درمان خودیاری معتادان و ذینفعان و مدیران و کارکنان مراکز اقامتی بهبودی پرهیزمدار نگارش شده است.
ابتدا لازم می دانیم به صراحت و بدون اغراق و به گواهی شواهد و مستندات ادعا کنیم سازمان بهزیستی پیشگام و طلایع دار در عرصه درمان و بازتوانی معتادان در کشور می باشد.
به وضوح روشن و آشکار است سازمان بهزیستی تنها دستگاه دولتی است که همواره با نوآوری و با استفاده از رویکردهای نوین بویژه طراحی و اجرای برنامه های متنوع در عرصه درمان و بازتوانی معتادان نقش منحصر بفردی ایفا کرده است به طوریکه هم اکنون بالغ بر %90 از خدمات تخصصی حوزه درمان و بازتوانی و حمایت های اجتماعی و برنامه های کاهش آسیب اعتیاد را از طریق سازمان های مردم نهاد ارائه می نماید شایان ذکر است سازمان بهزیستی براساس ماموریت قانونی و در راستای ایفای وظایف ذاتی خویش ساماندهی مراکز اقامتی را از سال 1384 به عهده گرفته است و به استناد ماده 26 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی صدور مجوز برای این مراکز تحت عنوان مراکز اقامتی بهبودی پرهیزمدار مبادرت ورزیده است با این اقدام توسط سازمان بهزیستی وضعیت الگوی اجتماعی پرهیزمدار در کشور ساماندهی و در اسفندماه سال 1394 اولین پروتکل اختصاصی با مشارکت ارزنده جمعی از صاحب نظران فعالان اجتماعی نمایندگان مراکز تحقیقاتی و نهادهای دولتی و غیردولتی مرتبط با حوزه کاهش تقاضای مواد و سازمان های مردم نهاد فعال در حوزه درمان خودیاری و الگوی اقامتی بهبودی پرهیزمدار تدوین و جهت اجرا ابلاغ گردید و با این اقدام روند ارتقایی کیفی خدمات در مراکز مزبور از رشد قابل قبولی برخوردار شده است.
امروز پس از گذشت دو دهه از تاسیس اولین مرکز اقامتی بهبودی پرهیزمدار در شهریور ماه 1380 ، قریب به 1200 مرکز با ظرفیت 50000 نفر تخت در حال فعالیت و ارایه خدمات درمان و بازتوانی به جمعیت گسترده ای از معتادان می باشند معتادین به شکل داوطلبانه و بدون نیاز به مداخله انتظامی و قضایی به مراکز اقامتی بهبودی پرهیزمدار مراجعه و طبق پروتکل های مربوطه مورد پذیرش و تحت درمان و بازتوانی قرار می گیرند. الگوی درمان مراکز اقامتی بهبودی پرهیزمدار در حقیقت یک الگوی بومی بر پایه خودیاری فلسفه بهبودی 12 گام و بازتوانی اجتماعی بنا شده است و اهداف اصلی آن شامل:
1) ایجاد یک محیط نظام مند به منظور ایجاد فرصت مناسب برای انجام و تکمیل برنامه های بهبودی و کارهای روزانه که این فرآیند خود باعث ایجاد احساس رضایت خوشحالی توانمندی و عزت نفس در فرد مقیم می شود.
2) فراهم شدن محیط امن و عاری از هرگونه ماده مخدر و هرگونه عوامل و محیط تحریک کننده وسوسه برای توقف مصرف مواد و تحمل عامل محرومیت بدون داروهای شبه مخدر آموزش تغییردیدگاه در مسایل اخلاقی و رفتاری.
3) فراهم شدن محل امن برای ملاقات با سایر افراد بهبودیافته.
4) فراهم شدن محیط مناسب برای آغاز برنامه های 12 گامی و ادامه برنامه های بهبودی پس از خروج از مرکز در گروه خودیاری 12گامی.
5) ایجاد شرایط مناسب برای کسب و فراگیری نحوه زندگی بدون مصرف هرگونه ماده مخدر.
یکی از مباحث مهم در خصوص کارآمدی و اثربخشی انواع روش های درمان اعتیاد تاکید بر مداخالت درمان شناختی – رفتاری است.
با استناد به منابع و متون معتبر علمی درمان تسهیل 12 گام نتایج مشابهی با درمان شناختی – رفتاری و درمان افزایش انگیزش دارد دیدگاه مشترک گروه همتا با گروه های خودیاری 12 گام این دیدگاه مشترک فرآیند طولانی مدت بهبودی را برای فرد مددجو پس از خروج از مرکز و ادامه بهبودی در گروه های خودیار تسهیل و قابل تحمل و پذیرش می کند همچنین این دیدگاه مشترک و ارتباط و عضویت گروه همتا در گروه های خودیار 12گام این ویژگی موجب بیماریابی و ارجاع به مراکز از طریق گروه های 12 گام و خودیاری می باشد.
به یقین اکثریت متخصصین و کارشناسان حوزه اعتیاد به این واقعیت معترف هستند آنچه را که معتادان بدان نیاز دارند صرف ورود به برنامه های درمانی متمرکز بر پزشک و دارو نیست !!!
بلکه نیاز به ساختاری است که بتواند بهبودی طولانی مدت و دائمی را برای معتادان میسر سازد در متون و منابع علمی نیز اشاره شده است در صورتی که وضعیت جسمانی و پزشکی مراجعان ثابت باشد می توان آنان را در محیط های غیرپزشکی هم به نحوی موثر درمان کرد و یا ترجیحا به جای درمان حرفه ای به برنامه های خودیاری ارجاع نمود
دستاوردهای تجربی 20 سال فعالیت مراکز اقامتی درمان معتادان به وضوح نشان می دهد اکثریت معتادانی که با روش اقامتی بهبودی پرهیزمدار تحت درمان قرار گرفته اند این افراد با کم ترین نیاز به فوریت های پزشکی و دارویی دوره بهبودی اولیه خود را سپری کرده اند و آن تعداد از مددجویان که پس از خروج از مراکز در برنامه های 12 گامی حضور موثر و مستمر داشته اند غالبا در پرهیز کامل از هرگونه مصرف مواد باقی مانده اند.
متاسفانه پس از اجرای روش بهبودی پرهیزمدار با مشارکت گروه همتا در کشور و تحت حمایت و نظارت سازمان بهزیستی به طرق گوناگون و شیوه های مختلف و با تصمیم گیری های نه چندان واقع بینانه از سوی بعضا مدیران و مسئولین دولتی مرتبط با حوزه درمان اعتیاد روش اقامتی بهبودی پرهیزمدار گروه همتا بشدت مورد برخوردهای سلیقه ای و اختلاف نظر در منبع تدوین و تعریف فرآیندها و دستورالعمل های مرتبط با فعالیت مراکز مزبور قرار گرفته است.
بر اساس نوع دیدگاه ها و اقداماتی که اخیرا صورت گرفته است به اعتقاد و باور ما فعالان و ذینفعان و ارایه دهندگان خدمت در حوزه درمان خودیاری و الگوی اقامتی بهبودی پرهیزمدار جهت گیری چالش ها بیانگر وجود یک نوع ایده تفکر و سلیقه ای و انحصارطلبی مبنی بر ضرورت تغییر منبع تدوین دستورالعمل ها و پروتکل های مربوط به فعالیت مراکز مزبور از سازمان بهزیستی به وزارت بهداشت و تغییر ساختار نیروی انسانی مراکز اقامتی بهبودی پرهیزمدار از مشارکت گروه همتا به غیر از گروه همتا می باشد.
پیشنهاد می شود آن تعداد از افراد که با هر دیدگاه و رویکردی و نگرشی به دنبال ایجاد محدویت و حذف گروهمتا در مراکز اقامتی بهبودی پرهیزمدار هستند به دنبال احیا و فعال نمودن و توسعه مراکز اجتماع درمان مدارTC که تیم درمانگر این مدل درمان اقامتی متشکل از افراد متخصص اعم از پزشک روانشناس مددکار اجتماعی و تیم اداری است باشند .عدم شناخت صحیح و نبود اطلاعات دقیق و جامع بعضا مسئولین و کارشناسان دستگاه های مسئول و ذیربط از اصول مفاهیم و فلسفه روش بهبودی پرهیزمدار با نقش گروه همتا این مسئله موجب خطای تحلیلی در اتخاذ تصمیمات و اقدامات غیرواقع بینانه و در نتیجه ایجاد اختلال جدی در روند فعالیت مراکز بهبودی اقامتی خواهد شد.
در واقع باید گفت روش اقامتی بهبودی پرهیزمدار بدون مدیریت و حضور گروه همتا از معتادان بهبودیافته آموزش دیده و واجد صالحیت به مثابه یک مرکز درمان تخصصی اعتیاد بدون مدیریت و حضور پزشک می باشد.
نگهداری و اقامت شبانه روزی و طولانی مدت تعدادی از افراد معتاد در یک محیط تحت کترل بدون حضور و بهره مندی از ایفای نقش تسهیل کننده گروه همتا در همکاری رفتاری مقیمان و مدیریت نظم و کنترل رفتارهای تهاجمی آنان بسیار سخت و غیرممکن خواهد بود.
امروز مهم ترین نیاز و اقدام موثر در زمینه فعالیت مراکز اقامتی بهبودی پرهیزمدار نگاه و رویکرد اجتماعی محور در جهت تقویت و توسعه الگوی اقامتی بهبودی پرهیزمدار با نقش گروه همتا به عنوان یک الگوی بومی بسیار ارزان قیمت و در دسترس و جذاب برای طیف گسترده ای معتادان و خانواده های آنان در نظام درمان اعتیاد می باشد.
سازمان بهزیستی به عنوان یک سازمان اجتماعی و با ساختار و کارکرد اجتماعی و اجرایی کردن قوانین و آیین نامه های موجود زمینه فعالیت را برای بیش از 1200 تشکل در حوزه درمان و بازتوانی معتادان با الگوی اقامتی بهبودی پرهیزمدار با مشارکت گروه همتا فراهم نموده است با عنایت به شرح توضیحات و موارد مطروحه در این نامه از مسئولین عالی رتبه کشور از ریاست محترم جمهور و ریاست محترم مجلس شورای اسالمی و ریاست محترم قوه قضاییه انتظار به حق داریم به مثابه دیگر روش های درمان پزشکی و دارویی اعتیاد که همواره و همه جانبه مورد حمایت دستگاه های مربوطه از جمله وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان نظام پزشگی قرار داشته و دارد الگوی اقامتی بهبود پرهیزمدار با نقش گروهمتا نیز که با حمایت و تحت نظارت سازمان بهزیستی اجرا می شود مورد حمایت و صیانت قرار بگیرد و اجازه داده نشود با اقدامات نسنجیده و غیرواقع بینانه و نگاه های تک بعدی و موضوع تعارض منافع از دسترس قشر وسیعی از جمعیت معتادان داوطلب درمان های پرهیزمدار و غیردارویی به ویژه معتادان کم بضاعت و بی بضاعت محدود یا خارج شود.
قابل ذکر است عموما در هر مرکز اقامتی بهبودی پرهیزمدار فرصت اشتغال برای تعداد 8 نفر از گروه های همتای بهبودیافته شامل : مدیر داخلی مرکز 3 نفر مددیار 2 نفرمددکار– آشپز نگهبان فراهم شده است. با توجه به مطالب فوق و همچنین مطالب دیگر در خصوص مزایا و معایب انجمن دوازده قدمی در همین سایت کار فرهنگی و جهادی بزرگی در خصوص اعتیاد در کشور را می طلبد…
موسسه غیرانتفاعی مشق زندگی تابان صاحب امتیاز مرکز اقامتی بهبود و بازتوانی معتادین خط خورشید با نزدیک به یک دهه تجربه آماده هر گونه همکاری و ارائه پیشنهاد و یا تدوین برنامه جامع مراکز اقامتی کشور عزیزمون ایران همسو با فرهنگ و اصول اسلامی می باشد.
